Λεπτομέρειες Μοτσαρτικής Σύλληψης Marsch! Marsch! Marsch! Trollt euch fort!

Η ιδιοφυία του Μότσαρτ δεν χρειάζεται ετούτο το blog για να λάμψει. Μέσα στα χρόνια και τις δεκαετίες από την σύντομη ζωή του, πολύ ικανότεροι συγγραφείς έχουν καταφέρει να προσδώσουν όλο το μεγαλείο της σκέψης του, από τα τεχνικά μέρη, μέχρι και τα φιλοσοφικά - υπαρξιακά. 

Εδώ στοχεύουμε κυρίως στις μουσικές λεπτομέρειες του έργου του και να φωτίσουμε κάποια πολύ ενδιαφέροντα σημεία μέσα στις παρτιτούρες του. 

Πρώτη, λοιπόν, απόπειρα του blog θα είναι ένα σημείο από την όπερα του, "Απαγωγή από το Σεράι" την οποία ξεκίνησε να συνθέτει το καλοκαίρι του 1781. Η πρώτη πράξη ολοκληρώθηκε μέσα σε μία εβδομάδα (!) διότι ο Μότσαρτ πίστευε ότι θα μπορούσε τον επόμενο μόλις μήνα, να κάνει την πρεμιέρα της. Τελικά η όπερα παρουσιάστηκε την επόμενη χρονιά και έτσι ο Μότσαρτ μπόρεσε να δώσει ένα πιο αργό tempo στην διαδικασία της σύνθεσης. 

Το σημείο αναφοράς της συγκεκριμένης δημοσίευσής μας, είναι το Finale της πρώτης πράξης στο Terzetto "Marsch! Marsch! Marsch! Trollt euch fort!.

Σε εκείνο το σημείο της πλοκής, ο πρωταγωνιστής της όπερας Belmonte (που αναζητεί την χαμένη αγαπημένη του, Constanze) έχοντας βρει ήδη τον υπηρέτη του Pedrillo, προσπαθεί να μπει μέσα στο παλάτι του Πασά (όπου κρατείται αιχμάλωτη η Constanze) ως αρχιτέκτονας. 

Ο φρουρός του παλατιού και ορκισμένος εχθρός των ξένων Osmin, δεν έχει πειστεί από το ψέμα τους, και δεν τους αφήνει να περάσουν μέσα στο παλάτι. Όλο το σύντομο φινάλε έχει την στιχομυθία τους και στο τέλος οι Belmonte και Pedrillo καταφέρνουν να υποσκελίσουν την σθεναρή αντίσταση του Osmin.

Πώς όμως κατάφερε ο Μότσαρτ να το δείξει αυτό μουσικά; 

Ασφαλώς έκανε πολλά περισσότερα από όσα θα αναφέρω εδώ (και μέσα στην ορχήστρα με τα μοτίβα στα βιολιά π.χ.), αλλά θέλω να επικεντρωθώ συγκεκριμένα στο τι νότες τραγουδούν οι τραγουδιστές στο φινάλε. 

Καταρχάς πρέπει πρώτα να αναφέρουμε τους τραγουδιστές τη σκηνής διότι αυτό παίζει μεγάλο ρόλο στην ανάλυση που ακολουθεί. Ο Osmin είναι Μπάσος και οι Belmonte και Pedrillio Τενόροι.

Για όσους αναγνώστες δεν γνωρίζουν, να αναφέρουμε ότι μπάσοι είναι οι χαμηλότερες ανδρικές φωνές και οι τενόροι οι ψηλότερες. Υπάρχουν βεβαίως αρκετές κοινές νότες στις εκτάσεις τους αλλά κατά κανόνα, είναι όπως αναφέραμε. 

To κείμενο που τραγουδιέται από τον Osmin είναι το Ich Schage Drein (ε.μ. θα σας χτυπήσω) 

ενώ οι Belmonte, Pedrillo λένε το Vir Gehn Henein (ε.μ. εμείς θα μπούμε μέσα).

Οπότε στο μέτρο 114 (και νωρίτερα στο 109) οι τενόροι απαιτούν να μπουν μέσα στο παλάτι και ο Μότσαρτ το συμβολίζει με όγδοα το οποία ανεβαίνουν μια ολόκληρη σκάλα σε οκτάβα (από Σολ σε Σολ)  και έπειτα ξανακατεβαίνουν στο Φα δίεση! (οι τενόροι είναι γραμμένοι στο κλειδί του Ντο)

Φινάλε πρώτη πράξη μέτρο 114

Ακριβώς την στιγμή που οι τενόροι κατεβαίνουν στο Φα δίεση, ο Osmin (μπάσος) περνάει από πάνω τους στο Ρε (μέτρο 116) και ξανά οι τενόροι από επάνω στο 117 σε μία μάχη μουσικής |(και όχι μόνο) επικράτησης. 

Μέτρο 118 πτώση της μουσικής φράσης. 

Όλα μαζί στην φωτογραφία: 

 

Φινάλε πρώτη πράξη μέτρα 116-118

Κι έπειτα σημειώνεται κάτι το ασύλληπτα ενδιαφέρον!  

Ενώ η μουσική διαφωνία συνεχίζεται στο ποιος θα επικρατήσει γίνεται το εξής:

Μέτρα 119-120 και 122-123 ο Osmin που έχει ακόμα την δύναμη να τους σταματήσει συμβολίζεται με το ότι τραγουδάει στα ΙΣΧΥΡΑ μέρη του μέτρου και οι τενόροι (που δεν μπορούν να τον υποσκελίσουν ακόμα) στα ΑΔΥΝΑΜΑ. 

Μέτρα 122-123:

Φινάλε πρώτη πράξη μέτρα 122-123

 

Και πώς συμβολίζει ο Μότσαρτ, την τελική υπεροχή των τενόρων μας, αφού καταφέρνουν να μπουν στο πολυπόθητο παλάτι; 

Πολύ απλά "παίρνοντας" τα ισχυρά μέρη του μέτρου! Και ο Osmin βέβαια μένει εκείνος στα Αδύναμα μέρη.

Επίσης να σημειωθεί ότι ο "θρίαμβος" των Τενόρων επί του Μπάσου είναι τέτοιος που στο τελευταίο μέτρο ο Osmin δεν τραγουδάει καθόλου (σα να λέμε τον "έβγαλαν εκτός").

Μέτρο 125 και 126: 

Φινάλε πρώτης πράξης μέτρα 125-128

Ακολουθεί ηχητικό απόσπασμα από το σημείο που ξεκινήσαμε την ανάλυσή μας:

https://youtu.be/ZXEj6kK93Cw?t=91 

Όπως θα διαπιστώσατε από το ηχητικό απόσπασμα μιλήσαμε για μόλις λίγα δευτερόλεπτα μουσικής και μάλιστα δεν είπαμε και για τον ρόλο της ορχήστρας.

Τόσο πυκνός και πλούσιος είναι ο τρόπος γραφής του Μότσαρτ.

Είναι τόσο υπέροχος ο συμβολισμός του 18ου αιώνα στην μουσική και ο Μότσαρτ ένας από τους κορυφαίους εκφραστές του. 

Ελπίζουμε να σας φάνηκε ενδιαφέρον το άρθρο μας και να μας αφήσετε τα σχόλια σας! 

Κώστας Παπαζαφειρόπουλος 

Συνθέτης