Λεπτομέρειες Μοτσαρτικής Σύλληψης (2) Τα μουσικά γέλια! E voi ridete?

 Άλλη μία λεπτομέρεια Μοτσαρτικής ευφυΐας αυτήν την φορά από την όπερα του, Έτσι κάνουν όλες", Cosi fan tutte σε ένα μικρό Terzetto (τρεις φωνές).

Πρώτα δύο λόγια για την πλοκή της κωμικής αυτής όπερας. 

Δύο νέοι στρατιώτες και φίλοι (Guilelmo και Ferrando) είναι ερωτευμένοι με δύο αδελφές (Fiordiligi και Dorabella) αντίστοιχα. Σε μία λογομαχία του μεγαλύτερου φίλου τους Don Alfonso, με τους πρωταγωνιστές βάζει στοίχημα για την πίστη των συντρόφων τους όντας σίγουρος για την ορθότητα των λεγόμενών του, ότι δηλαδή οι γυναίκες είναι το ίδιο άπιστες όσο και οι άντρες. Για να βάλουν σε εφαρμογή το σχέδιο τους και να δουν ποιος έχει δίκιο, ανακοινώνουν στις αρραβωνιαστικιές τους ότι αναχωρούν για το μέτωπο του πολέμου, για άγνωστο χρονικό διάστημα. Καθ' όλη την διάρκεια της πρώτης πράξης οι δύο νέοι φίλοι προσποιούμενοι άλλους (ευγενείς από την Αλβανία) προσπαθούν να γοητεύσουν τις ίδιες τους τις φιλενάδες οι οποίες όμως για την ώρα παραμένουν πιστές στους αρραβωνιαστικούς τους. Αργότερα, στην δεύτερη πράξη, οι κοπέλες ενδίδουν στις "κραυγές" αγωνίας και αγάπης των "ερωτευμένων Αλβανών" διαλέγοντας η μία τον αρραβωνιαστικό της άλλης (δηλαδή η Fordiligi με τον Ferrando και η Dorabella με τον Guilelmo) προς μεγάλη αναστάτωση, θλίψη και οργή των αρραβωνιαστικών τους. Όταν τελικά αποκαλύπτεται όλο το σχέδιο και η πλάνη υπερισχύει το μότο ότι  "Έτσι κάνουν όλες" (και όλοι) διότι είναι μέσα στην ανθρώπινη φύση μας. 

Η συγκεκριμένη όπερα αποτελεί την τελευταία της τριλογίας που έκανε με τον Λορέντζο ντα Πόντε ως λιμπρετίστα και είναι ένα έργο εξαιρετικά πλούσιο σε παρατηρήσεις μουσικές που θα επανέλθουμε λίαν συντόμως με άλλο παράδειγμα. 

Για την ώρα θα ασχοληθούμε με ένα πολύ μικρό Terzetto στην πρώτη πράξη "E voi ridete?" (και εσείς γελάτε;) όταν, μετά την πρώτη ερωτική "κρούση" των ψευτοερωτευμένων πρωταγωνιστών στις αρραβωνιαστικιές τους, εκείνες αποχωρούν λέγοντας ότι με τέτοια καμώματα θίγεται η υπόληψή τους. Οι πρωταγωνιστές τότε βάζουν τα γέλια με τον Don Alfonso, που θεωρούν ότι πολύ εύκολα θα χάσει το στοίχημά του.

Οπότε οι τρείς τους Ferrando, Guilemo και Don Alfonso τραγουδούν το εν λόγω Terzetto.

Πρώτα θα μεταφράσουμε το κείμενο και ύστερα θα πούμε για τις μουσικές λεπτομέρειες. 

Don Alfonso: E voi ridete? / Και εσείς γελάτε;

Guilelmo / Ferrando: Certo ridiamo /  Βεβαίως γελάμε. 

Don Alfonso: Ma cosa avete? / Μα τί έχετε;

Guilelmo / Ferrando: Gia lo sappiamo / Ξέρουμε ήδη! (σημείωση: γνωρίζουνε ότι οι κοπέλες τους είναι πιστές)

Don Alfonso: Ridete piano! / Γελάστε πιο σιγά!

Guilelmo / Ferrando: Parlato invano / Μάταια μας τα λες.

Don Alfonso: Se vi sentisero, se vi scoprissero, si guasterebbe tutto l'affar / Αν σας ακούσουνε, αν σας ανακαλύψουνε, θα χαλάσει όλο το σχέδιο.

Guilelmo / Ferrando: Ah che dal ridere... l'alma dividere, ah che la viscere sento scoppiar / Αχ, από τα γέλια μας... η ψυχή μας σχίζεται, αχ, τα σωθικά μας θα εκραγούν! 

Don Alfonso: Ma fi da ridere, questo lor ridere ma so che in piangere dee terminar / Από τα γέλια τους, μου έρχονται γέλια, αλλά σε δάκρυα δυστυχώς θα καταλήξουν! 

Ουσιαστικά, μουσικά θα ασχοληθούμε με τις δύο τελευταίες φράσεις.

Πως εκφράζεται το γέλιο μουσικά στην παρτιτούρα; 

Την πρώτη φορά: Guilelmo και Ferrando σε πλήρη ρυθμική ταύτιση, σε απόσταση τρίτων με αυξανόμενες νότες σε ταχύτητα / ένταση και κλιμακώνουν ψηλά το ah ah ah  (σε Σολ ο τενόρος, σε Μι ο βαρύτονος/μπάσος).

Terzetto E voi ridete? Cosi fan tutte

Επαναλαμβάνεται δύο φορές (στην φωτογραφία είναι η δεύτερη φορά) και έπειτα όπως μπορείτε να διακρίνετε, κυκλωμένη δεξιά, υπάρχει η οδηγία των Μότσαρτ / Ντα Πόντε, Sforzandosi di non ridere, δηλαδή : Προσπαθώντας να μη γελάσουν! ¨όπως δηλαδή τους λέει ο Don Alfonso. 

Και την δεύτερη φορά: Όμως επειδή τα γέλια δεν μπορεί κάποιος να τα κρατήσει εκείνα "ξεπηδούν"! Και όπως αναφέραμε στο πρώτο blog τα ισχυρά μέρη του μέτρου και τα αδύναμα, έτσι και εδώ ο Μότσαρτ επιλέγει να τοποθετήσει τις νότες στα αδύναμα για να δείξει αυτό το εφέ με μουσική!

Terzetto E voi ridete? Cosi fan tutte

Έχουμε κυκλώσει τα σημεία αλλά για τους αναγνώστες που δεν γνωρίζουν να διαβάσουν μουσική, τοποθετούμε ηχητικό που ξεκινάει από το σημείο της ανάλυσή μας. 

Ηχητικό εδώ 

Κώστας Παπαζαφειρόπουλος

Συνθέτης