Λεπτομέρειες Μοτσαρτικής Σύλληψης (3) ο Κυνικός Don Alfonso στο Di scrivermi ogni giorno

 Όπως είδαμε στο αμέσως προηγούμενο άρθρο, η όπερα Cosi Fan Tutte, είναι ένα πολυδιάστατο έργο με την σφραγίδα του συνθέτη της σε κάθε στιγμή. 

Πάμε να αναλύσουμε όμως το περίφημο Quintetto Recitativo: Di scrivermi ogni giorno... 

Για σύνοψη της πλοκής δείτε το προηγούμενο άρθρο εδώ. 

Βρισκόμαστε στην πρώτη πράξη της όπερας όπου οι φίλοι και στρατιώτες έχουν αποδεχθεί το στοίχημα του Don Alfonso και βάζουν σε εφαρμογή το σχέδιο που σκαρφίστηκαν: ότι δηλαδή αναχωρούν για τον πόλεμο και πρέπει να αποχαιρετήσουν τις αρραβωνιαστικιές τους. Μάλιστα πριν την αναχώρηση εμφανίζεται ολόκληρο τάγμα που θα τους συνοδεύσει (χορωδιακό Bella vita militar).

Τι είναι το Recitativo που ακολουθεί; Το Recitativo είναι σαν να αφηγούμαστε μελωδικά με ελευθερία νοτών. Όλες οι νότες είναι κανονικά γραμμένες όμως ερμηνεύονται σαν να είναι ομιλία. Συνήθως με την συνοδεία του τσέμπαλου / βιολοντσέλου (αν είναι secco) αλλά και με την συνοδεία ορχήστρας )Recitativo accompagnato). 

Εδώ ο Mozart ξεκινάει με το secco και μετά από κάποιες φράσεις όταν το δράμα κορυφώνεται, βάζει και την ορχήστρα να συνοδεύσει. Μπορείτε να το διακρίνετε κάτω δεξιά στην φωτογραφία (segue coi stromenti)

Recitativo Cosi fan tutte

Η σκηνή του αποχαιρετισμού λοιπόν έχει τους εξής διαλόγους. 

Fiordiligi (στον Guilelmo): (piangendo) Di scrivermi ogni giorno giurami, mia vita / (κλαίγοντας) Να μου γράφεις κάθε μέρα, ορκίσου, ζωή μου.

Dorabella (στον Ferrando): (piangendo) Due volte ancora tu scrivimi, se puoi. / (κλαίγοντας) Και δύο φορές να μου γράφεις, αν μπορείς. 

Ferrando: Sii certa, o cara / Βεβαίως, αγάπη μου.

Guilelmo: Non dubitar, mio bene / Μην αμφιβάλλεις, καλή μου. 

Don Alfonso: (da se) Io crepo se non rido / (στον εαυτό του) Θα εκραγώ, αν δεν γελάσω. 

Fiordiligi: Sii costante a me sol / Μείνε αληθινός μόνο σε μένα. 

Dorabella : Serbati fido / Μείνε πιστός.

Ferrando: Addio / Αντίο.

Guilelmo: Addio / Αντίο.

Fiordiligi/Dorabella: Addio / Αντίο.

a4 (πλην του don Alfonso): Mi si divide il cor, bell idol mio. Addio! Η καρδιά μου σχίζεται στα δύο, όμορφο μου είδωλο, αντίο! 

Don Alfonso: (ενώ λένε οι άλλοι τα παραπάνω) (da se) Io crepo se non rido / (στον εαυτό του) Θα εκραγώ, αν δεν γελάσω. 

Μόλις το Recitativo accompagnato ξεκινάει, πρώτα η Fiordiligi και έπειτα η Dorabella τραγουδάνε συλλαβιστά ώστε να έχουμε την αίσθηση του κλάματος καθώς ο Μότσαρτ γράφει piangendo εννοεί να παιχτεί και ανάλογα (πολλά χρόνια μετά, η χήρα του Μότσαρτ Contsanze, δίνοντας συνέντευξη στον Novello, είπε για αυτό το κομμάτι ότι πρέπει να ερμηνεύεται σαν κλάμα).

Cosi fan tutte Di scrivermi

Αλλά και οι αρραβωνιαστικοί μπαίνουν συλλαβιστά, γιατί προφανώς τα έχουν χάσει από την συγκίνηση των φιλενάδων τους! 

Τα δύο ζευγάρια τραγουδούν με συγκίνηση ο καθένας με τον δικό του τρόπο (και στην δικιά του στιγμή) όπως θα γινόταν σε μια πραγματική σκηνή αποχωρισμού. Σα να ακούμε ομιλίες από μια παρέα. Τα έχουν "χαμένα" από την απρόσμενη εξέλιξη. 

Όμως εκεί ακούγεται και ο Don Alfonso, ο οποίος βέβαια γνωρίζει την κατάληξη της κατάστασης και ο μόνος με σταθερές και όχι κοφτές νότες, κυνικά, ομολογεί στον εαυτό του: Θα σκάσω, αν δεν γελάσω! 

Και πόσο ωραία αντίθεση! Η σπαρακτική σκηνή του αποχωρισμού όλοι μαζί, τραγουδιστές και ορχήστρα παραδίνονται στην στιγμή, εκτός του Don Alfonso. Για να δούμε όμως την γραμμή του: 

Cosi fan tutte Di scrivermi

Έπειτα έρχονται οι ικεσίες των κοριτσιών χωριστά "να μείνεις πιστός", τα αντίο εκατέρωθεν και βέβαια οι διαβεβαιώσεις και των τεσσάρων ότι "Η καρδιά μου σχίζεται στα δύο, όμορφο μου είδωλο, αντίο!"

Και καθώς επαναλαμβάνεται τρεις φορές το "Αντίο", επαναλαμβάνεται τρεις φορές (δίχως να γίνει αντιληπτός από τα ζευγάρια πάλι) το ¨Θα σκάσω αν δεν γελάσω" του Don Alfonso. 

Cosi fan tutte

Cosi fan tutte

Έπειτα επιστρέφει το χορωδιακό Bella Vita Militar παίρνοντας μαζί και τους στρατιώτες. 

Είδαμε λοιπόν πως με τις ανεξάρτητες νότες του Don Alfonso ο Mozart έδωσε το κυνικό χαρακτήρα του. Και μάλιστα παρόμοιοι τρόποι γίνονται και αργότερα μέσα στην όπερα. 

Σήμερα θα παραθέσουμε δύο βίντεο. Ένα από τον κύριο Sigiswald Kuijken εδω. 

και ένα από την παράσταση του Glyndebourne εδώ 

Κώστας Παπαζαφειρόπουλος

Συνθέτης